Dossier Korte keten

Ontdek op deze pagina:

• Wat is korte keten?
• Wat zijn de succesfactoren van de korte keten?
• Samenwerking in de korte keten
• Lokale voedselsystemen en –strategieën
• Verwerking voor de korte keten

Wat is korte keten?

De korte keten omvat landbouwondernemingen en voedingsbedrijven met een sterke lokale inbedding en een beperkte verwevenheid in verticale en horizontale ketens. Er bestaan verschillende soorten korte keten initiatieven, zoals hoeveverkoop, verkoop via een automaat, voedselteams, zelfoogst-boerderijen en Community Supported Agriculture (CSA). Ze worden gekenmerkt door een aantal gemeenschappelijke karakteristieken zoals bepaald in Strategische visie Korte Keten:

1. de consument wordt betrokken,
2. slechts een beperkt aantal schakels worden ingezet,
3. er is zeggenschap van de producent in prijszetting,
4. het heeft een lokaal karakter (economisch, ecologisch, sociaal)
5. er is contact van de consument met de landbouwpraktijk.

Wat zijn de succesfactoren van de korte keten?

De korte keten heeft als verdienmodel heel wat potentieel. Toch is de korte keten niet voor iedereen weggelegd. ILVO onderzocht de algemene succesfactoren die bepalen wat een korte keten project doet slagen. Het onderzoek dat werd uitgevoerd toont hoe zowel persoonsgebonden als bedrijfsgebonden factoren een rol spelen. Heb je als ondernemer de juiste verwachtingen en skills? Maar ook: welke financiële kengetallen hou je bij, hoe wordt het bedrijf intern georganiseerd rond de korte keten, op welke manier communiceer je over de waarde en het verhaal achter het product. Tot slot blijkt dat bedrijven die actief samenwerking opzoeken een grotere kans tot slagen hebben.

Samenwerking in de korte keten

Steeds meer steden en gemeenten spelen een rol in het lokaal en regionaal aansturen van het voedselsysteem. De korte keten speelt steevast een rol hierin. ILVO heeft kennis en kunde opgebouwd over hoe steden en gemeenten kunnen ondersteund worden om in het beleid een korte keten landbouwfocus te behouden. Zo ondersteunde ILVO een Korte keten kennistraject waarin boeren, coöperaties, horeca en logistieke spelers samen werden gebracht om na te denken over hoe de korte keten kan opgeschaald worden naar een b2b verhaal. Het is een uitdaging om veel ondernemers met elkaar te laten samenwerken, zonder de korte keten principes uit het oog te verliezen. Door het gebruik van een collectief verdienmodel werden samenwerkingslijnen uitgetekend.

Lokale voedselsystemen en –strategieën

Korte keten richt zich niet altijd enkel op de eindconsument. Ook scholen, ziekenhuizen, horeca en grootkeukens kunnen kiezen om te werken met korte ketenproducten. Vaak is korte keten echter nog niet doorgedrongen in het DNA, laat staan in de keukens van deze organisaties. Velen zijn onbekend met de specificiteit van de landbouw of focussen zich nog sterk op het zo kostenefficiënt mogelijk voorzien van maaltijden. Het onderzoeken, informeren en draagvlak creëren rond de condities om korte keten te integreren staan daarom centraal in het ILVO-onderzoek. Hierbij kan de focus liggen op organisatiestructuur, logistiek, marketing en differentiatiestrategieën.

Maar ILVO onderzoekt ook het potentieel van nieuwe samenwerkingsverbanden waarin korte ketenlandbouw wordt ingebed in nieuwe netwerken. Nieuwe ketens van veld tot vork, zoals een lokale brood- of vleesketen, waarin een klein aantal spelers meerwaarde creëert in samenspraak en transparantie, vormen een nieuw ankerpunt in het landschap van de korte keten waar nood is aan onderzoek rond voorwaarden voor innovatieve samenwerking.

Verwerking voor de korte keten

Een belangrijke strategie voor meerwaardecreatie in de korte keten is het opnemen van de verwerking door de producent zelf.

ILVO heeft sterke expertise in verwerking van voeding, en helpt ook land- en tuinbouwers bij vragen over de verwerking van hun primaire producten tot hoeveproducten. Dit kan gaan over productie van hun roomijs, sapjes, hoevevlees en vele andere voedingsproducten. Zowel bij problemen als bij de ontwikkeling van een nieuw product. Dit alles gebeurt confidentieel. En dankzij de KRATOS subsidie is dit advies gratis, t.w.v. 1500 euro. Stel je adviesvraag aan ILVO, en wij leiden je naar het e-loket van KRATOS.

In de ‘Food Pilot’ biedt ILVO in samenwerking met Flanders' FOOD advies over productieprocessen, recepten, productietoestellen, voorbereiding op het FAVV, inrichting van de productieruimte en reinigingsinstructies. Daarnaast kunnen in de experimentele voedingsfabriek proefproducties getest worden op kleine productieapparatuur van 5 tot 500 l of kg. Deze teststalen kunnen geproefd worden, en laten toe om het productieproces te optimaliseren. In de labo’s kan de houdbaarheid en nutritionele waarde gemeten worden (voor etikettering), en kan een smaakpanel de smaakappreciatie nagaan.

3 Food Pilot succesverhalen

1. Kortenboshoeve

Kortenboshoeve is een melkveebedrijf met hoevewinkel en eigen ambachtelijke productie van kaas, boter, karnemelk, rijstpap, pudding, yoghurt en roomijs. Zij vroegen advies over de voedingswaarde die vermeld moet worden op het etiket. Voor verschillende zuivelproducten, waaronder rijstpap, pudding, yoghurt en hoeveijs werden voedingswaardetabellen berekend.

Bekijk hieronder het succesverhaal van de Kortenboshoeve

2. Slegershof

Slegershof is een telersbedrijf van groenten en fruit, met hoevewinkel en eigen verwerking van confituur, honing en soep. Ze ontvingen advies over de houdbaarheid en veiligheid van verwerkte groenten in glasbokaal.

Bekijk hieronder het succesverhaal van het Slegershof

3. Hoeveslagerij De Nil

Hoeveslagerij De Nil is een varkens- en rundveebedrijf, met eigen uitbenerij en slagerij met vlees, charcuterie en bereide gerechten. Ze ontvingen advies over de houdbaarheid van de charcuterieproducten.

Bekijk hieronder het succesverhaal van Hoeveslagerij De Nil