Dossier Voeding: allergenen

Wat zegt de wet over allergenen en etikettering?

Voedselallergieën zijn door zowel het toenemende aantal individuen met een voedselallergie, als door de ernst en frequentie van de symptomen, een groeiend gezondheidsprobleem binnen onze huidige maatschappij. Aangezien er momenteel geen effectieve remedie voorhanden is kunnen patiënten zichzelf enkel preventief beschermen door het consumeren van de ingrediënten waaraan men gevoelig is volledig te vermijden. Om de consument hierbij te helpen verplicht de Europese Unie de duidelijke etikettering (bv vet, onderstreept) van 14 allergenen (Verordening (EU) nr. 1169/2011) op het etiket wanneer deze als ingrediënt gebruikt worden. Voor niet-voorverpakte voedingsmiddelen dient deze informatie beschikbaar te zijn op eenvoudige aanvraag. Maar deze allergenen kunnen ook accidenteel aanwezig zijn in voedingsproducten door kruiscontaminatie of verontreinigde grondstoffen. Controle op etikettering alsook controle op dergelijke accidentele aanwezigheid is dan ook belangrijk om de consument te beschermen.

Met welke technieken kan je allergenen opsporen?

Ondanks het feit dat de EU regelgeving spreekt over allergene ingrediënten, is geen enkel van de gebruikte detectiemethodes in staat om het ingrediënt zelf te meten. Zo kan geen enkele techniek (ELISA, PCR of LC-MS/MS) rechtstreeks de aanwezigheid van bv een pindanoot meten in een voedingsproduct, maar detecteren deze een specifieke merker. Bij ELISA wordt de aanwezigheid van één bepaald eiwit gemeten, bij PCR wordt er gezocht naar specifiek DNA, en bij LC-MS/MS gebeurt de detectie en kwantificatie aan de hand van een specifiek peptide bekomen na afbraak van een specifiek eiwit met trypsine. Om de resultaten van deze verschillende technieken met elkaar te kunnen vergelijken, en om na te gaan of allergene drempelwaarden overschreden werden, dienen alle bekomen resultaten te worden uitgedrukt in totaal mg van het allergene eiwit / kg voedingsproduct.

Wat is de impact van verwerkingsprocessen?

De meeste voedingsproducten die we aankopen en consumeren hebben een bepaalde vorm van voedselverwerking ondergaan. Dit kan gaan van het verhitten van ingrediënten om gevaarlijke micro-organismen te vernietigen (bv bij pasteurisatie van melk), tot complexe verwerkingsprocedures waar allerlei ingrediënten worden vermengd en verwerkt tot een finaal product zoals bijvoorbeeld een koekje. Die verwerking kan een grote invloed hebben op de diverse bestanddelen van het allergene ingrediënt zoals DNA en eiwitten. Aangezien deze de target analieten zijn die gebruikt worden in detectie en kwantificatie van voedselallergenen, heeft verwerking dus ook een impact op de effectiviteit van de gebruikte detectiemethode voor opsporen van (sporen van) allergenen in voedsel. Maar ook de epitopen, die deeltjes van het allergeen waarop het immuunsysteem reageert, kunnen beïnvloed worden door verwerking, en dat kan resulteren in zowel producten met een verminderde allergeniciteit, als producten met een toegenomen allergeniciteit.

Welk onderzoek voert ILVO uit naar allergenen?

Routine analyses

Controle van voedingsmiddelen op zowel gedeclareerde (etikettering) als verborgen (kruiscontaminatie) allergenen is een belangrijke taak om allergische consumenten te beschermen. ILVO voert als routinelabo klassieke ELISA en qPCR testen uit, voor o.a. het FAVV en bedrijven. Binnen de referentiewerking (ILVO is partner van het Belgisch Nationaal Referentie Laboratorium voor allergenen, NRL-ALLERGENEN en van het ENFADL netwerk) maar ook binnen projectwerking wordt daarnaast volop ingezet op het ontwikkelen, optimaliseren en valideren van nieuwe methoden en technologieën. Vooral LC-MS/MS detectie is interessant om meerdere allergenen tegelijk te kunnen opsporen, onafhankelijk van eventuele processing die de matrix onderging. Digital droplet PCR (ddPCR) kent dan weer tal van toepassingen voor o.a. het bepalen van de identiteit van vis, GGO- detectie en kwantificering. Deze PCR-gebaseerde technologie heeft specifieke voordelen op vlak van gevoeligheid en is minder afhankelijk van inhiberende factoren vanuit de voedingsmatrix.

Harmonisatie & conversiefactoren

Om de resultaten die bekomen worden met verschillende technieken (ELISA, PCR, LC-MS/MS) met elkaar te kunnen vergelijken, moeten alle resultaten uitgedrukt worden in totaal mg van het allergene eiwit per kg voedingsproduct. Geen enkele techniek meet echter deze eenheid en om de omzetting toe te laten is er dus voor elk van deze technieken (en bij elke techniek voor elke analyse) een specifieke conversiefactor nodig. ILVO is zowel vanuit het eigen onderzoek, als vanuit internationale onderzoeksprojecten en het European Network of Food Allergen Detection Laboraties (ENFADL) betrokken bij het bepalen van deze conversiefactoren en bij de harmonisatie van detectiemethoden.

Productie van testmaterialen

Bij de ontwikkeling van detectiemethoden voor allergenen gebruikte men in het verleden vaak voedingsproducten waar een extract van de op te sporen stof werd aan toegevoegd werd. Maar, aangezien de detectie van allergenen sterk beïnvloed kan worden door verwerkingstechnieken is het bij het ontwikkelen en valideren van nieuwe detectiemethoden (bv ddPCR, LC-MS/MS) belangrijk om het allergeen dezelfde processing stappen te laten ondergaan zoals in industriële producten. Enkel op die manier krijg je representatief testmateriaal, dat dan kan gebruikt worden om de impact van (innovatieve) processing op de allergeniciteit te bestuderen. Met de Food Pilot beschikt ILVO over de mogelijkheden om met behulp van de aanwezige expertise en de semi-industriële verwerkingsapparatuur dergelijke testmaterialen te produceren.