Persbericht Antibiotica detecteerbaar in varkensspeeksel met snelle TOUWtest

23/02/2017

ILVO heeft op vraag van FEBEV (de Federatie van het Belgisch Vlees en vertegenwoordiger van de slachthuizen en uitsnijderijen) een methode uitgewerkt om op basis van varkensspeeksel te bepalen of er antibioticaresiduen zijn. Dat speeksel wordt handig verzameld door een stukje touw (van natuurvezel) in het hok van slachtrijpe varkens te hangen en dit vervolgens uit te knijpen en te analyseren. Speeksel blijkt een zeer goede en gevoelige indicator te zijn om antibioticaresidu’s te detecteren vóór de slacht. Afgevaardigd bestuurder van FEBEV Michael Gore: “België zal alvast het eerste land ter wereld zijn waar een preventieve ante mortem antibioticatest wordt gebruikt in de varkenssector, bovenop de antibioticacontroles door het FAVV in het slachthuis. We gaan met een beperkt aantal slachthuizen nu praktische tests met het speekseltouw opstarten, om de beste modus operandi uit te werken.”

Wetenschappelijk onderzoek met onbehandelde en behandelde varkens

ILVO ging bij het uitwerken van de procedure systematisch te werk.
Als vleesvarkens antibiotica krijgen voorgeschreven wordt dat meestal ingemengd in het voeder of in het drinkwater van het hok (via een apart doseersysteem). In een eerste fase onderzochten de ILVO-onderzoekers daarom de relatie tussen de antibioticametingen van het speeksel van varkens in een ziektebehandeling en het toegediende voeder en drinkwater. Dat gebeurde op 23 hoeves waar een hok in behandeling was, en ook op 101 hoeves waar geen behandelingen bezig waren. Wim Reybroeck (ILVO): “Het speeksel van de behandelde dieren testte uiteraard positief. Maar we vonden ook een 10tal positieve speekseltests in de andere hoeves. In een aantal gevallen lag de verklaring in (resterend of versleept) gemedicineerd voeder, of in een foute toevoer naar het drinkwaterkraantje. In de andere gevallen ging het waarschijnlijk om dieren die pas uit behandeling kwamen en nog in de wachttijd zaten.“

In een tweede fase bepaalde ILVO de verhouding tussen de gehaltes aan antibioticaresidu in het speeksel en de residu’s in respectievelijk de nieren, de lever, het bloed en het vlees van varkens onder behandeling. Dat gebeurde voor acht verschillende antibioticafamilies. ILVO kon hier bewijzen dat voor de meeste van de gebruikte antibiotica de residuen (veel) duidelijker aanwezig waren in het speeksel dan in de eetbare delen van het varken.
De gevoeligheid van de speekselmethode werd op basis van deze resultaten zo afgesteld dat ze dichter aanleunt bij de toegelaten waarde voor antibioticaresiduen in het vlees.
De feitelijke analyse van het speeksel is gebaseerd op 2 bestaande antibioticatesten voor melk (Unisensor s.a.).

De snelheid van de touwtest

Opdrachtgever FEBEV was op zoek naar een betrouwbare maar vooral ook een handige en snelle screening van antibioticaresidu’s bij levende varkens.

Luc Verspreet, ondervoorzitter en voorzitter varkenscommissie FEBEV: “We willen ze VOOR de slacht kunnen inhouden. Als de touwtest van een hok positief scoort moeten de varkens in de stal blijven en wachten op een latere negatieve speekseltest. Wij zien alvast de extra voordelen: voor de varkenshouder worden de risico’s beperkt en voor de consument maximaliseren we de garanties.”

Volgens ILVO biedt de ontwikkelde touwtest een vlotte procedure. Op nauwelijks 10 minuten na het verzamelen van het speeksel is de uitslag er. De boer, de chauffeur of een werknemer van het slachthuis kunnen het bewuste bijttouw als een speelgoedje in elk hok ophangen op schofthoogte van de dieren. Op een paar minuten tijd hebben er meerdere varkens aan gesabbeld. Het touw gaat in een plastic zak. Je wringt alles (touw en zak) uit, knipt een hoekje van de zak en giet het speeksel in een potje. Dat verdun je met residuvrije melk en dan is het nog 7 minuten voor de feitelijke analyse met een dipstick, waarop zich kleuren vormen bij de teststreepjes.

Wim Reybroeck (ILVO): “Ik zie een parallel met de procedure bij de Belgische melk. Op de loskade van de melkerij doen de chauffeurs van de ophaalwagens (of een medewerker van het zuivelbedrijf) een sneltest voor antibioticadetectie op elke verse lading. Bij een positief resultaat wordt er niet gelost in de melkerij. De melk wordt dan afgevoerd en vernietigd.“

Op naar een structurele verbetering in de keten

FEBEV organiseert binnenkort de eerste grootscheepse praktijktoets met de nieuwe touwtest. Een vijftal slachthuizen kiezen elk tien leveranciers (varkensboeren) om de procedure zorgvuldig en haalbaar te organiseren. “Gedurende vier opeenvolgende leverbeurten gaan we van start met de met de afgemeste varkens. In het begin werken we nog twee dagen VOOR de slachtdatum met de touwtest en analyseren we het speeksel in de eigen slachthuislaboratoria, onder begeleiding van ILVO. Tegelijk zullen we telkens ook monsters van het voeder en het water verzamelen.” Michael Gore van FEBEV is vastberaden. “Het zal veel communicatie en opleiding binnen de primaire sector vragen. Maar dit is een cruciale stap naar een nog voedselveiligere varkensvleesketen.”

Op 27 februari 2017 om 10 u stelt ILVO de touwtest met de bijhorende onderzoeksresultaten voor op het Salon voor Land- en Tuinbouw in Roeselare.