Projectnieuws Veeteelt in natuurgrasland: enquête peilt naar ervaringen van landbouwers
Maaien en begrazing in natuurgebieden: onontbeerlijk voor natuurbeheer én een bron van voeder voor de veeteelt. Maar is die win-win in balans? Hoe zit het met de voederwaarde van kruidenrijk grasland? En is het business model leefbaar? AgroMeatsNature, een project door ILVO, de Provincie Oost-Vlaanderen, het Regionaal Landschap Schelde-Durme, Innovatiesteunpunt, Agrobeheercentrum Eco² en een 10-tal geëngageerde landbouwers, verzamelt sinds 2017 cijfers via veldonderzoek in de Kalkense Meersen.
Peiling naar ervaring met kruidenrijk grasland
Via een enquête willen de onderzoekers nu het onderzoek opentrekken naar Vlaanderen. Zij peilen naar positieve ervaringen en knelpunten die landbouwers ervaren bij het beheer en het vervoederen van kruidenrijk grasland. Uiteindelijk doel is een beeld te krijgen van de motivatie van de landbouwer die instaat voor het beheer van natuurgrasland.
Natuur- en landbouwdoelen in strijd?
De uitbouw van een Natura 2000 netwerk, regionale structurele processen zoals het Sigmaplan, de uitrol van het AGNASproces, compensatiegebieden voor verdwenen natuur in de Vlaamse havens, de realisatie van de bestemmingen uit het gewestplan en zovele andere projecten zorgen er voor dat heel wat landbouwgronden ingekleurd worden als natuurgebieden. Het lijkt alsof de landbouw moet wijken voor natuur. Toch betekent dit niet noodzakelijk dat landbouwers niet meer actief kunnen blijven op deze gronden. Natuurverenigingen werken vaak samen met landbouwers voor het beheer van graslanden: landbouwers voeren maaiwerken uit, of laten hun dieren grazen via jaarlijkse gebruiksovereenkomsten. Deze beheerwerken worden kosteloos uitgevoerd, volgens de voorwaarden voorgeschreven door de natuurverenigingen. In ruil krijgt de landbouwer de opbrengst in gras of hooi.
AgroMeatsNature
In september 2017 ging de operationele groep AgroMeatsNature van start. Hierbij komen landbouwers, onderzoekers, adviseurs en ondernemers samen rond een concreet vraagstuk waarvoor ze samen kunnen op zoek gaan naar een innovatieve oplossing via het Vlaams Programmeringsdocument voor plattelandsontwikkeling 2014-2020 (PDPO III). Het doel van AgroMeatsNature is landbouwers en natuurverenigingen samen te brengen rond de vraag hoe landbouwers op een economisch rendabele manier actief kunnen blijven in natuurgebieden. De operationele groep wordt getrokken door ILVO in samenwerking met de Provincie Oost-Vlaanderen, het Regionaal Landschap Schelde-Durme, Innovatiesteunpunt, Agrobeheercentrum Eco² en een 10-tal geëngageerde landbouwers voornamelijk afkomstig uit de regio van de Kalkense Meersen.
Voederwaarde van kruidenrijk grasland
De keuze voor deze regio is niet toevallig. Het Regionaal Landschap Schelde-Durme voerde in de periode 2016-2017 immers al een project uit rond het belang van kruidenrijk grasland voor natuur, landbouw en jacht (zie http://www.rlsd.be/wat/planten-dieren/kruidenrijk-grasland/7225 met gratis downloadbare brochure). Uit dit project bleek dat kruidenrijk grasland niet enkel belangrijk is voor de biodiversiteit, maar indien het doordacht ingepast wordt in de bedrijfsvoering, ook voordelen kan hebben voor zowel koe als landbouwer. In dit project werden 6 percelen vochtig natuurgrasland in de buurt van de Schelde (ook wel ‘meersen’ genoemd) opgevolgd naar biodiversiteit, opbrengst of productiviteit en voederwaarde. Uit de analyse van de soortenrijkdom van planten bleek dat hoe hoger het aandeel kruiden was ten opzichte van het aantal grassen, hoe hoger de soortenrijkdom. Daarentegen bleek er geen duidelijk verband te bestaan tussen het aantal jaren dat het perceel reeds onder natuurbeheer staat en de soortenrijkdom. Uit dit onderzoek bleek ook dat de opbrengst met gemiddeld 3800 kg droge stof per ha lager lag dan verwacht en dat zowel de opbrengst als het ruw eiwitgehalte van dit kruidenrijk grasland heel variabel was. Voornamelijk de bodemgesteldheid van de individuele percelen bepaalde de soortenrijkdom ervan. De voederwaarde van het gras was met gemiddeld 700 VEM en 39 DVE ook aan de lage kant. Deze cijfers stemmen overeen met cijfers uit eerdere onderzoeken uitgevoerd door Inverde en de Nederlandse WUR. Uit een kosten-baten analyse, uitgevoerd door Ir. Karel D’hooghe, bleek dat de kostprijs voor de landbouwer sterk afhankelijk is van de droge stof opbrengst die behaald kan worden en dat het bij lage droge stof opbrengsten heel moeilijk wordt voor de veehouder om uit de kosten te komen.
Meerwaarde voor rundvee
Uit resultaten van Nederlands onderzoek is wel gebleken dat kruidenrijk gras tot op een zeker niveau prima inpasbaar is in het rantsoen voor jongvee, vleesvee en zelfs lacterend melkvee. Een deel van het verlies in voederwaarde wordt gecompenseerd doordat het gras zeer smakelijk wordt bevonden door de dieren waardoor de droge stof opname tot 2 kg per dag kan toenemen. Daarnaast kunnen vlinderbloemigen zoals klaver, stikstof vanuit de lucht binden en kunnen ze in geval van nul-bemesting het eiwitgehalte toch wat opkrikken. Andere kruiden kunnen het aandeel van bepaalde mineralen en sporenelementen verhogen, wat dan weer positieve effecten kan hebben op de gezondheid van dieren. Het is dus belangrijk om te weten welke kruiden precies aanwezig zijn in het grasland en wat hiervan opgenomen wordt door de dieren.
Na het project ‘Kruidenrijk grasland’ bleven nog heel wat vragen onbeantwoord en bleek de nood aan meer cijfers over de opbrengst en voederwaarde van kruidenrijk grasland groot. In AgroMeatsNature bouwen we dan ook verder op het werk dat reeds uitgevoerd is in het project ‘Kruidenrijk grasland’ en worden 4 van de 6 percelen verder opgevolgd in 2018 en 2019. Zo krijgen we een beter beeld van de voederwaarde, mogelijke veldverliezen en jaarvariatie.
Landbouwers met een hart voor de natuur en/of met economische visie?
Naast het verzamelen van meer cijfers via veldonderzoek wil AgroMeatsNature ook een beeld krijgen van de motivatie van de landbouwer die instaat voor het beheer van natuurgrasland. Via een enquête die te raadplegen is via onderstaande link peilen we naar positieve ervaringen maar evenzeer naar de knelpunten die landbouwers ervaren bij het beheer en het vervoederen van kruidenrijk grasland. Via deze enquête willen de trekkers van het project op zoek gaan naar informatie over heel Vlaanderen en op die manier het bereik van de operationele groep verder verbreden. Conclusies van het project zullen gebundeld worden in een rapport dat bezorgd zal worden aan het beleid en de verschillende actoren.
Kadertekstje met link naar enquête:
Via een korte enquête wil de operationele groep AgroMeatsNature polsen naar ervaringen van landbouwers bij het beheer van natuurgraslanden. Voer je zelf maaiwerken uit in natuurgebieden of laat je rundvee of andere dieren grazen op natuurgraslanden, dan zijn wij zeker geïnteresseerd in jouw ervaring. Maar ook als je zelf (nog) niet aan natuurbeheer doet, kan je mening voor ons waardevol zijn.
Het invullen duurt maximaal 10 minuten en kan indien gewenst ook anoniem. Een beloning zal verloot worden onder de deelnemers.
De enquête is ondertussen afgelopen.
Het project werd gefinancieerd door de Vlaamse overheid en het Europees Fonds voor landbouwontwikkeling.
Met steun van de Vlaamse Gemeenschap en de Europese unie.
