Persbericht Eerste kunstwerk op ILVO’s Onderzoekskouter leeft en daagt uit

Hoe groeit een boom die niet stevig verankerd is in volle grond? Wat gebeurt er als een boom het eigen gewicht als een kracht ervaart, die hem uit balans dreigt te brengen? Met het kunstproject EquilArbre, ontworpen door het kunstenaarsduo Driessens en Verstappen, onderzoekt ILVO hoever het aanpassingsvermogen van bomen reikt. Het levend kunstwerk op de ILVO-site in Merelbeke is tegelijk een wetenschappelijk experiment, bestaande uit 3 jonge nutsbomen die aan de rand van een cilindrische pot geplant zijn. Een walnoot, populier en kastanjeboom worden de komende 10 à 20 jaar continu uitgedaagd. Ze zullen tijdens het groeiproces voortdurend op zoek moeten naar nieuwe evenwichten. Het kunstwerk is ingehuldigd op 9 juni 2023.

Het project wil de brug slaan tussen empirische wetenschap en bijzondere kunst en tegelijk het brede publiek aanzetten tot reflectie.

Kunst in dialoog met de omgeving

De Vlaamse overheid wil de realisatie van kwaliteitsvolle kunst in de (semi-) openbare ruimte bevorderen en richtte daartoe het stimuleringsinstrument “Kunst in Opdracht”. Net als in de stad, verdient kunst in de open ruimte een plek. ILVO kandideerde met succes voor een recente projectoproep. De voorstellen moesten bijdragen aan de betekenis en beleving van allerlei soorten plekken in Vlaanderen, en aan het stimuleren van het debat rond maatschappelijke thema’s en transities. Het voorstel van ILVO viel op, zowel omwille van de plek (open, rurale ruimte) als het thema (landbouw en onderzoek).

ILVO prikkelde met deze kandidatuur: heel bewust wordt met dit kunstwerk de brug tussen wetenschap en de open ruimte geslagen. Het stimuleringsinstrument waardeert in het bijzonder hoe kunst kan bijdragen aan maatschappelijke transities in de publieke ruimte. Een mooie koppeling met ILVO dat zoekt naar de voedseltransities voor morgen. Het onderzoekswerk aan ILVO werd zo een inspiratiebron voor een bijzonder kunsttraject in de open ruimte.

Katrien Laenen en Laureline Soubry, Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse overheid

De Onderzoekskouter van ILVO is een ideale plaats om kunstzinnig in dialoog te gaan. Op de 240ha proefvelden groeit en bloeit al meer dan 90 jaar toponderzoek naar innovaties in landbouw en voeding. De Onderzoekskouter is publiek toegankelijk. Het kunstwerk kwam er mede dankzij de creatieve en wetenschappelijke inbreng van ILVO-medewerkers.

Bij ILVO bouwen we continu wetenschappelijke kennis op naar efficiënte en veerkrachtige voedselsystemen. Hierin zijn niet alleen gezonde productie, verwerking en consumptie essentieel, ook faire socio-economische relaties en ecologische draagkracht zijn cruciaal voor de toekomst. Met dit kunstwerk zetten we iedereen op een sprankelende manier aan tot nadenken over duurzame voedselsystemen en de continue zoektocht naar nieuwe evenwichten.

Joris Relaes, administrateur-generaal ILVO

Evenwichtskunst als symbool voor een landbouwsector in transitie

Het Nederlandse kunstenaarsduo Driessens & Verstappen realiseerde dit kunstwerk in opdracht van ILVO, met ondersteuning van het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse overheid. Het duo werkt sinds 1990 samen en exposeerde o.a in Nederland, België, Spanje, Frankrijk en Canada. In 2013 ontving het multidisciplinair duo de Witteveen&Bos-prijs voor Kunst en Techniek voor hun gehele oeuvre.

We waren onder de indruk van de continue zoektocht van het ILVO naar de balans tussen ecologische, sociale en economische belangen van landbouw. Daarom voelen we ons vereerd met deze opdracht. Een duurzamere voedselproductie verlangt een stapsgewijze transitie waarbij alle onderdelen van de keten, met elkaar een nieuw evenwicht moeten zoeken: de bodem, de plant, het dier, de boer, de markt, de consument, de afvalstromen, het milieu en het klimaat.

Erwin Driessens en Maria Verstappen

Het duo ging aan de slag met de vormtechnische aspecten van dit kunstwerk. De potten waarin de bomen groeien zijn cilindrisch. Hierdoor kunnen ze op en neer rollen op een komvormige plaat, zonder om te vallen. De drie geselecteerde nutsbomen – een walnoot, kastanje en populier – verwijzen naar het cultiveren van de natuur door de mens. Ze hebben elk een eigen groeisnelheid waardoor de kantelposities van de potten zullen variëren. De stabiliteit werd getest met een schaalmodel in een windtunnel.

Levend, wetenschappelijk experiment

Het kunstwerk laat de evenwichtsoefening zien tussen verschillende onderdelen van de opstelling: de boom, de halfronde pot, het substraat, de verzorging, het weer en het klimaat.

We zijn benieuwd hoe de 3 bomen zich zullen ontwikkelen in deze onstabiele situatie. Normaliter is de wind de enige kracht waartegen een boom weerstand moet bieden om niet uit evenwicht te raken. Hoe zwaarder deze 3 bomen zullen worden, hoe meer ze dreigen om te vallen. Bij dit experiment onderzoeken we hoe de gewichtstoename het zelforganiserende vermogen van een levend organisme op de proef stelt..

Kristiaan Van Laecke, afdelingshoofd ILVO eenheid Plant

Het kunstwerk krijgt een prominente plaats in de demotuin van ILVO langs de Burgemeester Van Gansberghelaan 96, net op de grens van Merelbeke en Melle. De drie opstellingen, elk in een opvallend rode pot, worden in groep geplaatst en zodat ze vanaf de straatzijde te zien zijn. Het brede publiek kan op die manier de evolutie van dit levend kunstwerk mee volgen. De wisselwerking met het omliggende open kouterlandschap waarop ILVO het landbouw- en voedingsonderzoek uitvoert, vormt een mooie ambiance.

Het kunstwerk wordt ook een nieuwe stopplaats op de interactieve Kouterwandeling (Toegankelijke kouter - ILVO Vlaanderen), die zo’n 3 km door de ILVO-onderzoekskouter loopt. Deelnemers kunnen middels QR-codes luisterfragmenten opvragen over ILVO, het markante landschap en de geschiedenis.

De meter en peters van EquilArbre: Laureline Soubryn van het Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse overheid, kunstadviseur Rudy Luijters en Roger Dobbelaere, boomexpert en -liefhebber van ILVO.