ILVO blogt ILVO BLOGT: agro-ecologische baktarwe telen
Agro-ecologische baktarwe telen in Vlaanderen vraagt een compleet nieuw teeltsysteem. Op het PPAE Hansbeke voeren we experimenteren uit om dit systeem op punt stellen. We delen dit proces van vallen en opstaan graag met jullie door één seizoen op één perceel te beschrijven, startende net na de zaadoogst in augustus tot de de vaststelling van een misoogst in mei.
Eigen zaad van authentieke rassen
Op het PPAE kiezen we bewust voor zaad van oude graanrassen. Die worden 130 à 150 cm (tot 180 cm!) groot, en dat is een pak hoger dan gangbare rassen van gemiddeld 90 cm hoog. Hoger graan bedekt de bodem beter en onderdrukt daarmee het onkruid ook beter. Hierdoor vermijden we het gebruik van pesticiden. Een ander voordeel is een grotere stro-opbrengst door de langere halmen.
Voorbeelden van oude baktarwerassen die we al meerdere jaren inzaaien op het PPAE Hansbeke zijn:
De lange halmen van oude graanrassen hebben één groot nadeel: het graan valt makkelijker om bij wind of regen (de zogenaamde legering). Als de graanhalmen de grond raken worden ze nat en is de oogst verloren. Om dat te vermijden, wordt er vaak een tweede, steviger gewas samen met het graan ingezaaid.
Op het PPAE wordt hier vaak veldboon voor gebruikt. Veldboon is niet alleen een stevige plant, maar legt ook stikstof vast in de bodem, hetgeen een belangrijke voedingsstof is voor het graan. We ondervonden dat de teelt van winterveldbonen delicaat is. Neem daarom zeker deze teeltfiche door als je er mee aan de slag wil gaan.
Eigen zaad eerst
Het zaad van de oude graanrassen kan je bijna nergens kopen. Daarom zochten we in augustus 2021 iemand die een deel van het net geoogste graan kon laten kuisen tot zaadgoed. Dat verliep moeilijker dan verhoopt, maar gelukkig konden we nog terecht bij Raphael van Les Grands Blés, de voornaamste afnemer van granen van PHAE. Door de lange zoektocht hadden we pas in oktober ons eigen zaadgoed ter beschikking.
Juiste zaaimoment voor minder onkruid
Omdat we pas in oktober over graanzaad beschikten, kon de loonwerker pas op 17 oktober 2021, een maand later dan voorzien, tarwe zaaien op perceel 24. Nu had het graan maar enkele weken om te groeien voor de winter zijn intrede deed. In december stond het graan nog te laag en bedekte het de bodem niet volledig. Hierdoor kreeg onkruid de kans om tussen de kleine graanplanten te groeien. Zelfs na een dubbele wiedegbeurt, eind 2021 en begin 2022, bleef er onkruid in het veld staan.
De bodem is de basis tot succes
Naast de late inzaai, bleef het graan ook klein door een lage beschikbaarheid van voedingsstoffen in de bodem . Dat gebrek kwam door verschillende factoren:
- Het perceel heeft een veel te lage zuurtegraad of pH-KCl. Zelfs na een bekalkingsbeurt van 2500 kg/ha is de pH-KCl van dit perceel nog steeds 4,8. Voor graan op zandbodems is de streefzone voor pH-KCL 5,2-5,6. Bij lagere waardes dan 5,2 zijn verschillende voedingsstoffen voor het graan moeilijk opneembaar en groeit het graan minder goed.
- De zandige bodem van dit perceel houdt voedingstoffen moeilijker vast dan lemige bodems. Hierdoor is het perceel iets minder geschikt om graan te telen, een gewas dat veel voedingstoffen opneemt uit de bodem.
- Na twee jaar graanteelt zonder bemesting was de beschikbaarheid van stikstof in de bodem te laag voor een derde jaar graanteelt.
Lees in onze volgende blog hoe we met de slechte ontwikkeling van het graan omgingen.
Graan telen zonder bemesten?
Het graan op het PPAE haalt zijn stikstof niet uit bemesting, maar uit een reserve aan stikstof die de vorige teelt heeft opgebouwd in de bodem. Op PHAE is die teelt grasklaver, een mix van grassen en klavers.
- De klavers binden in samenwerking met wortelbacteriën stikstof uit de lucht aan de bodem. Dit is de belangrijkste voedingsstof voor het graan dat hier zal groeien.
- De wortels van de grassen (en de klavers) bouwen organische stof of humus op die de stikstof voor verschillende jaren vasthoudt in de bodem.
Door drie à vier jaar grasklaver te telen wordt voldoende stikstofreserve opgebouwd in de bodem om twee jaar na elkaar graan te telen zonder bemesting!
De grasklaver wordt wel bemest. Die ontvangt 35 ton runderdrijfmest bij het begin van het groeiseizoen als het grasland niet gescheurd wordt. De melkveehouder die de grasklaver vier keer per jaar maait werkt zijn eigen drijfmest oppervlakkig in met een injectie. Soms wordt er nog een tweede bemesting gegeven later op het jaar. Dat bevordert de grasgroei, maar benadeelt de klavergroei.
Bemesting is nodig om de afvoer van voedingstoffen met het maaisel (andere dan stikstof) deels te compenseren.
Het Proefplatform Agro-ecologie Hansbeke is een samenwerking tussen ILVO, PHAE en RHEA. De 50 ha biologische gronden bieden een unieke experimenteerruimte voor agro-ecologische principes. Regelmatig bloggen we over deze experimenten via de ILVO website en sociale media.
