Persbericht Rog, Vis van het Jaar 2021

24/08/2021 Bron: VLAM

Rog wordt in Vlaanderen ”vis van het jaar 2021”. VLAM zet rond deze vissoort een promotiecampagne op, met opvallend veel nuances en weetjes. Het is opnieuw het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek ILVO dat de duurzaamheidsfoto van de ‘vis van het jaar’ maakte. “Bij rog spreken we van een grote familie met soorten die qua populatiegrootte sterk scoren in de visgebieden van de Vlaamse vissers, én met soorten die bescherming nodig hebben wegens hun kwetsbaar profiel.”, zegt ILVO-onderzoekster Heleen Lenoir. De promotie moet -en zal- zich beperken tot 3 van de 12 in de Noordzee aanwezige roggen: stekelrog (Raja clavata, RJC), blonde rog (Raja brachyura, RJH) en gevlekte rog (Raja montagui, RJM). “De Vlaamse vissers engageren zich sinds 2021 om enkel deze drie soorten aan land te brengen en om andere gevangen roggen levend terug overboord te zetten.”

Roggen worden gezien als belangrijke commerciële soorten voor de Belgische visserij. Voor wie de visbestanden nauwkeurig opvolgt is het duidelijk: er zijn nu meer data beschikbaar per soort en bepaalde soorten roggen, zoals stekelrog en gevlekte rog, doen het goed. De visserijsector is op een punt gekomen dat het onderscheiden van de juiste roggensoorten op een deskundige manier gebeurt, en dat de meer gevoelige en/of bedreigde roggensoorten kunnen worden beschermd.

Roggen in Noordzee: genuanceerd beeld

Roggen zijn traaggroeiers. Dat maakt hen in het algemeen gevoeliger voor overbevissing. In de Noordzee komen zo’n 12 verschillende soorten roggen voor. De grootste aantallen vinden we bij stekelrog (Raja clavata), gevlekte rog (Raja montagui), blonde rog (Raja brachyura) en sterrog (Amblyraja radiata) (Heessen 2010). Heleen Lenoir (ILVO): “Vroeger werden alle roggensoorten samen als één categorie beschouwd bij de registratie van de vangststatistieken. Sinds een dikke 10 jaar kijken we zoveel mogelijk soort per soort. De toestand van de roggenbestanden varieert naargelang de soort. Stekelrog en gevlekte rog doen het goed in bepaalde gebieden, maar de biomassa (het totaal aantal kilo’s dat er naar schatting rondzwemt) van andere roggensoorten gaat achteruit” (ICES 2019).

Biologische weetjes over de ‘vis van het jaar 2021’

Blonde rog, stekelrog en gevlekte rog worden geslachtsrijp rond 8 à 10 jaar. Roggen leggen eieren om zich voort te planten. Na de paring neemt een inwendige bevruchting plaats. De vrouwtjes leggen hun eikapsels (tien tot honderd) op de zeebodem, waar ze enkele maanden later uitkomen. Roggen hebben een lagere vruchtbaarheid dan andere mariene soorten. Roggen kunnen het hele jaar door eidragend zijn maar leggen de meeste eieren tussen februari en augustus (afhankelijk van de stock waartoe de rog behoort). De maximum leeftijd voor deze drie soorten is tussen de 14 en 23 jaar.

Qua leefgebied komt blonde rog voor in de Noordoost-Atlantische Oceaan van de Shetland eilanden tot Marokko. Stekelrog komt voor van IJsland tot Madagaskar, inclusief de Middellandse Zee. De gevlekte rog komt voor van de Shetland eilanden tot Mauritanië, inclusief het westelijke deel van de Middellandse Zee.

verspreidingskaarten — Verspreidingsgebied van blonde rog, stekelrog en gevlekte rog en stekelrog (bron: fishbase.org)

Vangstgebieden, visbestanden, overbevissing?

Een stock of visbestand is een subpopulatie van een vissoort volgens leefgebied. Een visbestand verschilt vaak genetisch van andere populaties van dezelfde soort of kan andere levenscyclus kenmerken hebben (vb. andere migratiepatronen, periode van kuitschieten, etc.). Voor eenzelfde roggensoort zijn er bijgevolg verschillende bestanden. De tabel hieronder toont de status van de verschillende bestanden voor de drie soorten rog die aangeland worden door de Belgische vissers. Deze gegevens worden bekend gemaakt door het International Council for the Exploration of the sea (ICES). Het beheer streeft naar een visserij in evenwicht met de aangroei van de visbestanden, dit wordt het niveau van Maximale Duurzame opbrengst (MSY) genoemd. Hiervoor wordt de paaibiomassa berekend om de voorplantingscapaciteit te controleren en een maximale visserij-inspanning geadviseerd.

Door een gebrek aan data, zoals accurate hoeveelheden teruggooi en leeftijdsstructuur van populaties, worden zowat alle roggenbestanden momenteel gezien als ‘beperkt in data’ (ICES 2019). De bestandsramingen, en daaruit voortvloeiend visserijadvies, zijn voornamelijk gebaseerd op wetenschappelijke steekproeven op zee, die omwille van hun beperktheid in tijd en ruimte slechts een benaderende schatting van een vispopulatie opleveren. Algemeen kunnen we stellen dat de status van de roggenbestanden niet goed gekend zijn. Voor sommige bestanden zijn wel trends van de biomassa beschikbaar. Volgens de beschikbare bestandsdata kunnen de drie aanbevolen roggensoorten de huidige visserijdruk aan.

De Belgische vissers vangen rog in de meeste gevallen als bijvangst in de boomkorvisserij. Alle roggensoorten worden samen als één groep beheerd, nl. onder één Total Allowable Catch (TAC) door het tekort aan soort specifieke visserijdata en dat schept problemen. Er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen verschillen in abundantie, biomassa en soort-specifieke gevoeligheden. Vandaar dat de sector besliste om nog enkel deze drie roggensoorten aan te landen waarvan de bestanden het best gekend zijn. Onderstaande figuur toont de locatie van de aanvoer van rog door de Belgische vissers.

Aanvoer van roggen door de Belgische vissers in 2020 (bron: GeoFish, ILVO 2021)

Sectorengagement voor de rog: misidentificaties wegwerken

In de (Europese) vissen-populatiecijfers op basis waarvan de visserijministers jaarlijks de vangstquota per soort en per visgebied bepalen, werden tot 2009 alle roggensoorten samen geregistreerd onder de algemene naam ‘roggen’. “Nu zijn we al 10 jaar de vangsten van roggen per soort aan het rapporteren, met de hulp en kennis van de rederijen en visverwerkers.”

Om problemen van misidentificatie van roggen (en ook haaien) in de Belgische visserij aan te pakken, hebben de ILVO-experts identificatiekits ontwikkeld en verdeeld in de visserijsector en de Vlaamse visveiling (cfr. Het onderzoeksproject HAROKIT, en het Interreg 2-Zeeënproject SUMARiS). “Momenteel zien we nog één moeilijkheid: het onderscheid maken tussen zandrog en kleinoogrog. Om misidentificatie aan te pakken moet de visserijsector - de bemanningen van de vissersvaartuigen en de sorteerders in de visveilingen - blijvend aandacht geven aan een correcte training van het personeel. ILVO organiseert gespecialiseerde workshops in de Vlaamse visveilingen van Zeebrugge, Oostende en Nieuwpoort, om de correcte soortnamen te gebruiken.”

Besluit

Het finaal advies in de beoordeling van de voorgestelde ‘Vis van het jaar 2021’ door ILVO luidde als volgt: Rekening houdend met het feit dat de visserij-inspanning algemeen afneemt en de quota gerespecteerd worden, steunt het ILVO bijgevolg rog als Vis van het jaar 2021. Stekelrog, blonde rog en gevlekte rog kunnen gepromoot worden terwijl de andere roggensoorten niet langer worden opgevist zodat de vaak ongekende bestanden niet onder druk gezet worden.