Persbericht Meest klimaatvriendelijke melk komt uit… Vlaanderen
Uit een wereldwijde vergelijking van de ecologische voetafdruk van melk, uitgevoerd door ILVO, blijkt dat de melk nergens zo klimaatzuinig wordt geproduceerd als in Vlaanderen.
De studie gebeurde in het kader van het pas afgelopen VLAIO-onderzoeksproject KLIMREK, dat helder moest krijgen waar de Vlaamse landbouwbedrijven staan in het klimaatverhaal, en op welke doordachte wijze zij stap voor stap kunnen verduurzamen.
Gedetailleerde klimaatscans op zowat 150 Vlaamse melkveebedrijven tonen dat één liter Vlaamse melk gemiddeld samengaat met slechts 0,99 kg CO2 equivalenten. Dat is lager dan de score van alle andere melk producerende landen.
“We gebruiken al langer het superlatief ‘meest klimaatvriendelijk’ voor onze melk en dat wordt nu opnieuw wetenschappelijk onderbouwd. Dat de melkveesector zo’n hoge toppen scheert, zelfs in het begin van de uitrol van de KLIMREK aanpak, is hoopgevend,” reageert Jo Brouns, Vlaams minister van landbouw, economie en innovatie. In een melkveestal in Oostkamp lichtten de KLIMREK-partners ILVO en Boerenbond de methode en melkveeresultaten toe.
Bedrijven verschillen, dus individueel scan en dito verbeteradvies nodig
In het project KLIMREK werkten ILVO-onderzoekers en consulenten van Boerenbond samen aan een bedrijfsspecifiek klimaattraject. Dit bestaat enerzijds uit een door ILVO-onderzoekers ontworpen methode om zeer gedetailleerde klimaatscans op bedrijfsniveau uit te voeren en anderzijds uit een adviestraject dat inzicht biedt in waar een bedrijf nog kan verbeteren.
Veerle Van linden, ILVO LCA expert en projectcoördinator: “In de scan inventariseren en kwantificeren we alle inputs en processen die bijdragen tot het geleverde landbouwproduct (melk, vlees, tarwe…). Die gegevens gaan in een Levenscyclusanalyse (LCA) en we bekomen zo de totale ecologische voetafdruk van het bedrijf op 1 jaar, met daarbij een detailoverzicht opgedeeld per proces en productstroom. Ook de klimaatimpact van ingevoerde grondstoffen (vb kunstmeststoffen) zitten in het cijfer. De herkomst en de eventuele transformatie van het landgebruik van soja in het voederrantsoen is dus mee verrekend.“
Stap twee is voor de landbouwer erg belangrijk: van een gespecialiseerde klimaatconsulent verneemt hij hoe zijn bedrijf scoort, hoe zijn positie tegenover de andere bedrijven is, en vooral, via welke maatregelen hij zijn broeikasgasuitstoot verder kan verlagen. Van elke voorgestelde klimaatmaatregel worden vooraf ook de eventuele bijdrages aan andere milieueffecten, zoals vb. verzuring of eutrofiëring, berekend, om te vermijden dat er negatieve verschuivingen op de andere milieuthema’s zouden gebeuren. Tenslotte krijgt de boer ook een kosten baten analyse per voorgestelde klimaatmaatregel mee geleverd. ia jaarlijkse opvolgingen ontstaat een slim, kennis gebaseerd klimaattraject, voor alle KLIMREK bedrijven.
Het klimaatgewicht van Vlaamse
Tot vandaag zijn er 146 melkveebedrijven doorgelicht met de scan. De voetafdrukken variëren tussen 0,74 en 1,53 kg CO2 equivalenten per kilo meetmelk. Gemiddeld is dat 0.99 kg CO2 eq.
De spreiding rond het gemiddelde toont dat er verbeteringen mogelijk blijven.
Veerle Van linden: “Opmerkelijk is dat we geen typische bedrijfskenmerken (groot of kleinschalig bedrijf, bio of gangbaar, beweiding of niet…) kunnen relateren aan de betere of slechtere klimaatprestatie van de bedrijven. Klimaatzuinig melk produceren is typologie-onafhankelijk. Dit betekent ook dat een scan op maat, met maatregelen op maat zinvol is!
Vergelijking met andere melkproducerende landen
Met 340.000 melkgevende koeien is de Vlaamse melkveestapel klein in vergelijking met grootproducenten zoals India (128miljoen koeien), de Verenigde Staten (9,4 miljoen) en zelfs met Duitsland (3,8 miljoen) en Frankrijk (3,3 miljoen).
Per koe ligt de melkproductie in Vlaanderen gemiddeld hoog (10.278 liter melk per lacterende koe per jaar). Dat komt onder meer door de raskeuze, het secuur bedrijfsmanagement op vlak van ziektepreventie en dierenwelzijn, de kennis rond graslandbeheer en mestverwerking en de precieze rantsoensamenstellingen volgens behoefte. Die factoren beïnvloeden ook de ecologische voetafdruk.
ILVO deed opzoekingen van klimaatgegevens in de gespecialiseerde Databank AgriFootprint 6.0. Die verkrijgen hun cijfers door volgens een uniforme methode een LCA te berekenen van de melk van een fictief gemiddeld bedrijf, representatief voor het land in kwestie. Iedereen rekent ook in dezelfde gestandaardiseerde ‘meetmelk’ (FPCM of Fat & Protein Corrected Milk).
De internationale databank plaatste de Belgische melk al in de kopgroep, vlakbij de klimaatvriendelijke melkproducenten Denemarken en Nieuw-Zeeland. In de top 10 zitten bijna alleen Europese landen. België scoort opvallend beter dan het gewogen Europese gemiddelde.
De werkelijke impactmeting van de Vlaamse melkveehouderij, die nu uit een representatieve reeks KLIMREKscans van individuele bedrijven verschijnt (groene balk in de tabel) toont een nog straffer beeld: Vlaanderen heeft de meest klimaatvriendelijke melk. Geen enkel land haalt dezelfde gemiddelde lage klimaatimpact score.
Nog verdere dalingen van de melk-klimaatscore in Vlaanderen
KLIMREK bezit een digitale rekentool verbonden met de meest actuele rekenfactoren en -methodes. De klimaatconsulenten zijn opgeleid (en gebrevetteerd) om op basis van de zwaktes en sterktes van het bedrijf scenario’s uit te werken. De boer krijgt bij elke voorgestelde maatregel op een overzichtspagina de voorspelde klimaateffecten..
Sleutelen aan het rantsoen van de koeien levert de grootste klimaatverbeteringen op. Tot één tiende van de voetafdruk van melk uit Vlaanderen is ermee weg te werken. Bierdraf en koolzaadschroot aan de koeien geven, werkt methaan-remmend in de vertering. Er bestaan voedersupplementen met een bewezen, groot methaan verlagend effect. Overzeese soja vervangen door lokale eiwitbronnen maakt ook een groot verschil.
Minder kunstmest strooien op grasland en omschakelen naar grasklaver kan opnieuw enkele procenten CO2 equivalenten reduceren. Minder jongvee houden door de langleefbaarheid van de lacterende koeien te verhogen, is voor sommige boeren een mogelijkheid.
Onderstaand overzicht geeft potentiële dalingen op basis van een gemiddeld presterend melkveebedrijf (150 koeien en 110 stuks jongvee, 26 maanden tot de eerste kalving, 30% vervangingen per jaar, 64 ha voor eigen ruwvoederwinning in gras, graskuil en maïs, 10.500 kg meetmelk per jaar) dat in de klimaatscan uitkwam op 1.0 CO2 eq/kg meetmelk.
Een case uit Oostkamp: de melk van Niels en Katleen Keeremans
Niels' kudde bedraagt 100 melkkoeien die samen 952.989 liter melk per jaar geven. Zijn melk scoort flink onder het Vlaams gemiddelde: 0.88% CO2 eq. /kg meetmelk. De aanwezige mestverwerkingsinstallatie (pocketvergisting waar methaan uit mest in een WKK wordt omgezet in elektriciteit en warmte) maakt het bedrijf zeer goed scoort wat betreft mestopslag- en bewerking.
Niels Keereman, deelnemer Klimrek: “Die 0.88 is nog lager dan het gemiddelde van 0.99 van alle KLIMREKscans tot nu toe. Dat maakt mij wel trots! De vertering van de koeien kan misschien nog met minder methaanemissie, door anders te voederen. Dat staat ook in het KLIMREK advies. Het is een meerwaarde dat ik zoveel informatie over mijn werking uit de analyses verkrijg, en ook dat ik zelf kan bepalen welke maatregelen ik zal treffen. Want elke verandering in bedrijfsvoering vraagt toch een leertijd, geld en inspanningen…”
Toekomst: naar bredere uitrol!
ILVO belooft om ook na het projecteinde het onderhoud van de rekentool te blijven doen, én de voortdurende actualiseringen op basis van nieuwe producten of klimaat verbeterende technieken.
MilkBE, de brancheorganisatie voor de Belgische zuivelsector, vertegenwoordigt zowel melkveehouders als zuivel verwerkende bedrijven, en laat weten dat het een snelle uitrol van de KLIMREK-aanpak bij de melkveebedrijven ook in de toekomst wil helpen stimuleren en ondersteunen. “MilkBE gelooft dat individuele klimaatscans, bijhorende inzichten en de mogelijkheid om maatregelen op maat te nemen dé manier zijn om de zuivelsector verder te verduurzamen. We willen volop inzetten op de gebruiksvriendelijkheid van de scan en digitale datakoppelingen die de klimaatscan nog efficiënter zullen laten verlopen,” zegt Lien Callewaert, voorzitter Werkgroep Duurzaamheid van MilkBE.
Lode Ceyssens, voorzitter van Boerenbond: “Boerenbond was partner in KLIMREK om de methode samen met een reeks pilootboeren te helpen ontwikkelen. Ook aan de uitrol gaan we ambitieus meewerken. We konden al prat gaan op de hoge kwaliteit van onze melk. Nu is bewezen dat we ook de klimaatvriendelijkste melk produceren. Dat kleurt de toekomst voor deze sector.”
Jo Brouns, Vlaams minister van landbouw, economie en innovatie: “Ik onthoud dat het wel degelijk technisch mogelijk is om de hoeveelheid broeikasgasemissies van een liter melk en dus van onze melkveehouderij te verminderen. Dat is hoopgevend want deze sector heeft net als vele andere sectoren vooropgestelde klimaatdoelstellingen te halen. Ik hoop dat de burgers dit nieuws te horen krijgen en misschien ook gaan beseffen dat het uitmaakt of ze een liter Vlaamse melk drinken, dan wel eentje die we hebben ingevoerd met een hogere klimaatimpact.”
Klimrek staat voor 'KLImaatMaatRegelen met Economische Kansen op het landbouwbedrijf'. Het VLAIO-project liep van 2019 tot 2023. ILVO was coördinator, Boerenbond en VITO partner. In het totaalbudget van 1,2 mio€ (Vlaams geld) kwam de 10% medefinancieiring van de landbouwkoepels Boerenbond, Belgapom, Belpork en BCZ (zuivelsector). Klimrek heeft op 4 jaar tijd scansystemen én begeleidingstrajecten op maat ontwikkeld voor drie deelsectoren: melkveehouderij, varkenshouderij en akkerbouw. Andere deelsectoren vragen inmiddels ook een voor hen bruikbare scanmethode en klimaatadvies. In 2023 werd zo gestart met de sectoren volleveldsgroenten en (hard)fruit. Op 6 september 2023 presenteren de KLIMREK partners in Melle de resultaten en verdere uitrolplannen, in dialoog met de sector en het beleid, op een afsluitend KLIMREK evenement.
