Persbericht Boeren leren van boeren – waarom boerderijdemo’s zo belangrijk zijn voor kennisopbouw bij landbouwers
Dat leren van elkaar, al dan niet via boerderijdemo’s, essentieel is voor kennisopbouw bij landbouwers, dat vermoeden was er al. Dankzij het onderzoek van ILVO- en KU Leuven- onderwijsspecialiste Hanne Cooreman is nu ook uitgespit en bevestigd waarom dat zo is: demo’s voor en met landbouwers zorgen voor interactieve kenniscreatie, met mogelijkheden om zintuiglijke ervaringen op te doen en vooral om deel te nemen aan gefaciliteerde discussies. Met andere woorden: een dialoog is beter dan een monoloog, en vragen en opdrachten voor de deelnemers werken stimulerend. Of beter nog, laat hen iets doen, zodat ze zowel hoofd als handen betrekken bij het onderwerp van de demo.
Op die manier zijn demo’s triggers voor het verbinden met en positionering ten opzichte van anderen, het toevoegen van nieuwe kennis bovenop bestaande kennis, het kritisch nadenken over bestaande en nieuwe methodes, en het toepassen van nieuwe inzichten. “Die pedagogische kennis kan nu benut worden om het leren-van-elkaar nog meer te gaan inzetten bij kennisverspreiding met het oog op verduurzaming in de landbouw”, zegt Hanne Cooreman. “Wij pleiten er bijvoorbeeld voor om het publiek van demo’s uit te breiden met andere spelers binnen de landbouw, een nieuw concept dat embedded on farm demonstrations wordt genoemd. Daarnaast is het ook van belang de betrokkenheid en het vertrouwen te stimuleren, want die blijken essentieel voor een demo met impact.”
Boerderijdemo’s met (meer) impact
Demonstraties op de boerderij – boeren die elkaar technieken tonen, die ervaring uitwisselen – is dé manier waarop landbouwers ideeën delen en innovaties doorgeven van generatie op generatie, tussen buren en naar collega’s in nabijgelegen landbouwregio's. Die vorm van peer-to-peer kennisuitwisseling lijkt een veelbelovende hefboom om duurzame landbouwsystemen te versterken. Recente projecten, zoals het Europese AgriDemo-F2F (https://agridemo-h2020.eu/), geclusterd in de FarmDemo samenwerking, hebben dan ook sterk ingezet op het optimaliseren van boerderijdemonstraties. Er werd onder andere een gids opgemaakt met goede praktijken voor demo’s, gebaseerd op onderzoek naar vragen als “Hoe zorg je ervoor dat je demonstratie efficiënt, effectief en succesvol is? Gebruik je een (interactieve) presentatie? Geef je een folder mee? Hoe raken de deelnemers met elkaar in gesprek en hoe gaan ze ervaring delen? Wat hebben ze na de demodag gedaan met de nieuwe kennis?“
Naast deze praktijkgerichte vragen was er ook een meer fundamentele vraag, maar die bleef onbeantwoord na het AgriDemo-F2F project: “Hoe werkt peer leren bij landbouwers precies, en hoe kan het proces het leren voor duurzame landbouw bevorderen?”. Hanne Cooreman, onderzoekster bij ILVO en KU Leuven, benaderde deze vraag vanuit een pedagogisch perspectief. Zij ontdekte dat het succes van peer learning bij landbouwers steunt op interactiviteit, zintuiglijke ervaringen, en betrokkenheid en vertrouwen.
Luisteren en kijken naar boeren
Via een diepgaand literatuuronderzoek werden drie onderwijskundige velden onder de loep genomen die relevant zijn voor landbouwdemonstraties als leeromgevingen. Dat waren meer bepaald peer leren, volwasseneducatie en onderwijs voor duurzame ontwikkeling. Deze velden bleken vaak gelijkaardige effectieve leerprocessen naar voren schuiven: interactieve co-creatie van kennis, het initiëren van communicatie en betrokkenheid. Die theoretische kennis werd toegepast op en verder uitgewerkt voor boerderijdemonstraties , waarbij twee functies werden onderscheiden: de demo als tactiele ruimte en de demo als ruimte voor transformatief leren. Dat wil zeggen dat een onderscheid werd gemaakt tussen het zintuiglijke belang (gewassen voelen, aarde ruiken, handelingen van collega’s in de omgeving waarnemen, …) en het proces van kennisopbouw (kan ik dit toepassen, wat betekent dit voor mijn bedrijf?). Binnen dat kader werden 30 Europese boerderijdemo’s naderbij bekeken, door het combineren van verschillende onderzoekstechnieken, waaronder (1) een pre- en post-demonstratie-enquête voor aanwezigen en demonstranten; (2) een observatietool die ingevuld werd door onderzoekers; (3) gestructureerde telefonische enquêtes, zes maanden na elke demo; en (4) video-opnames van Vlaamse demo’s.
Vooral het gebruik van de videogegevens bleek een gamechanger in het onderzoek. Hanne Cooreman ontwikkelde dan ook richtlijnen voor het verzamelen van videogegevens voor toekomstig onderzoek met vergelijkbare doeleinden.
Van pedagogische bevindingen naar nieuwe acties
Uit het onderzoek blijkt dat demo’s enkele essentiële, onderling gerelateerde processen stimuleren. Deze processen kunnen samengevat worden als ingebedde en belichaamde interactieve kenniscreatie, met mogelijkheden om zintuiglijke ervaringen op te doen en deel te nemen aan gefaciliteerde discussies. Dat bevestigt het belang van demo’s, maar er is nog meer potentieel voor verdere kennis verspreiding. Demo’s triggeren namelijk de ontwikkeling van vier competenties bij aanwezigen en dat kan verder gestimuleerd worden. Specifiek gaat het over (1) verbinden en positioneren met betrekking tot anderen en de kennis die wordt uitgedragen door de demo; (2) integreren van nieuwe kennis door het verder bouwen op voorafgaande kennis; (3) kritisch reflecteren over huidige en nieuwe praktijken; en (4) verandering doorvoeren op basis van nieuwe inzichten. Daarnaast wijzen de resultaten op het belang van een voor- en na-traject om de betrokkenheid en vertrouwen te stimuleren.
Tot slot pleiten Hanne Cooreman en haar collega’s er ook voor om het publiek van demo’s uit te breiden met andere spelers binnen de landbouw, een nieuw concept dat embedded on farm demonstrations wordt genoemd. Vanuit een pedagogisch perspectief zijn dat authentieke leerruimtes waar landbouwers en andere belanghebbenden samen landbouwpraktijken kunnen verkennen en bediscussiëren, op een sociaal ingebedde en fysieke manier.
