Studiedag Bodemstudiedag

5 jaar onderzoek naar klimaatvriendelijk beheer van landbouwbodems binnen het Europese EJP SOIL programma leverde heel wat interessante resultaten op.

Voor het eerst wordt een selectie gemaakt van alle nieuwe kennis die relevant is voor onze situatie in Vlaanderen.

Op 28 januari 2025 kan u bij ILVO in Melle een hele dag luisteren naar het nieuws op vlak van

• bodemindicatoren, dataharmonisatie en monitoring
• duurzame bodembeheerpraktijken
• koolstofopslag en trade-offs

In elk luik wordt een inleiding gegeven over de uitdagingen en huidige situatie, een overzicht van de resultaten en inzichten uit EJP SOIL en andere proeven, relevant voor het Vlaamse bodemlanschap, en een reflectie met kans tot vragen aan de experts.

Ook beleidsmakers van onder andere het Agentschap Landbouw & Visserij en Departement Omgeving en sprekers die dichtbij de praktijk staan van onder andere B3W en Boerenbond krijgen het woord en kans op reflectie.

Inschrijven

Inschrijven kan tot en met 21 januari.

Programma:

09:00-09:30 Ontvangst

09:30-09:40 Welkom
Isabel Rodan-Ruiz (ILVO, EJP SOIL programme manager)

09:40-09:55 Wegwijs in EJP SOIL
Greet Ruysschaert (EJP SOIL Vlaams coordinator)

Luik Bodemindicatoren, dataharmonisatie en monitoring

09:55-12:15

Inleiding: Een veranderend bodembeleid

Sinds enkele jaren staan bodems hoog op de Europese agenda, met een heuse bodemmissie, bodemstrategie en bodemmonitoringswetgeving. Wat is de status van het Europese bodembeleid en voor welke uitdagingen staan we om dit te vertalen naar de Vlaamse context?

Bodemgezondheid: de uitdaging van indicatoren en monitoring op Vlaams en Europees niveau
Katrien Oorts (Departement Omgeving)

Een adequaat bodembeleid vraagt een uitgekiende monitoring. Wat is de status van bodemmonitoring in Vlaanderen? Welke consensus is er in Europa over de te gebruiken indicatoren voor monitoring? Hoe kunnen Vlaamse en Europese monitoring op elkaar worden afgestemd?

Monitoring op landschapsniveau – Landschapsconnectiviteit in erosie- en sedimentmodellering
Petra Deproost & Seth Callewaert (Departement Omgeving)

Erosie, run-off en sediment veroorzaken heel wat economische en ecologische schade, zowel op het veld als stroomafwaarts. Een beter begrip van connectiviteit van sedimenten in het landschap en hoe dit te integreren in erosie- en sedimentmodellering is belangrijk om erosie en de schade die dit teweeg brengt te voorkomen.

PAUZE

Monitoring van bodemgezondheid en bodemecosysteemdiensten op veld- en bedrijfsniveau
Adriaan Vanderhasselt & Jarinda Viaene (ILVO)

Het monitoren van bodemgezondheid en bodemecosysteemdiensten op veld- en bedrijfsniveau wint aan belang, onder meer in het kader van duurzaamheidsrapportering in de agro-voedingssector. Wat kunnen we nu exact verstaan onder bodemgezondheid en ecosysteemdiensten en hoe verschilt het met andere termen, zoals bodemfuncties en -eigenschappen? Welke directe en indirecte indicatoren zouden gebruikt kunnen worden? Hoe groot is de impact van bodembeheer enerzijds en locatie en voorgeschiedenis anderzijds? Grondige analyse van 5 veldproeven geeft ons inzicht in de ruimtelijke en temporele variabiliteit in bodemeigenschappen en wat we hieruit kunnen leren bij de selectie van bodemindicatoren.

Reflectie en Q&A
Annemie Leys (Agentschap Landbouw & Visserij - Bodempaspoort)

12:15-13:15 LUNCH

Luik Duurzame bodembeheerpraktijken

13:15-14:55

Inleiding: Klimaatslim duurzaam bodembeheer
Adriaan Vanderhasselt (ILVO)

Klimaatslim duurzaam beheer van landbouwbodems houdt in dat maatregelen niet enkel worden toegepast met het oog op maximale productiviteit, maar dat de milieu-impact, bodemgezondheid, ecosysteemdiensten en de weerbaarheid van de bodem tegen frequenter voorkomende weersextremen (klimaatadaptatie) de nodige aandacht krijgen. Wat kunnen we leren van EJP SOIL?

Lange termijn veldexperimenten: hopeloos verouderd of schat aan informatie?
Tommy D’Hose (ILVO)

Lange termijnexperimenten zijn onmisbaar om het effect van bodembeheersmaatregelen te begrijpen. EJP SOIL inventariseerde meer dan 200 lange termijnexperimenten over heel Europa en ontsloot de metadata voor toekomstig onderzoek. Bij ILVO loopt al 13 jaar lang de BOPACT veldproef, die in detail wordt opgevolgd en die ons heel wat leert over de lange termijn effecten van niet-kerende bodembewerking en composttoepassing .

Klimaatadaptatie: landbouwbodems wapenen tegen klimaatextremen
Sarah Garré & Tommy D’Hose (ILVO)

De Europese landbouw is kwetsbaar voor weersextremen. Door goede keuzes te maken inzake (bodem)beheer, kunnen landbouwers zich wapenen tegen droogte en piekregens. Welke maatregelen kunnen we toepassen om de bodem meer weerbaar te maken tegen weersextremen? Hoe kunnen we een verstoring van de bodemkwaliteit en waterhuishouding, zoals bodemverdichting, detecteren en verhelpen?

Biomassa in cascade
Bart Vandecasteele (ILVO)

Lokale biomassa zal binnen de circulaire bio-economie ingezet worden in het spel van vraag en aanbod. Koolstofrijke materialen zouden we in een cascade moeten gebruiken om verschillende toepassingen, zoals gebruik als grondstof voor duurzame teeltsubstraten of biochar, mogelijk te maken. Wat zijn de mogelijkheden voor het gebruik van biomassa in duurzame teeltsubstraten of biochar, en daarna als bodemverbeterend middel?

Reflectie en Q&A
Saartje Degelin (B3W)

PAUZE

Luik Koolstofopslag en trade-offs

15:25-16:45

Inleiding: de bodem als deel van de oplossing van het klimaatprobleem
Greet Ruysschaert (ILVO)

Organische koolstof is de motor van bodemvruchtbaarheid en gelinkt aan een breed spectrum aan ecosysteemdiensten, van water- en nutriëntenbuffering tot het verlagen van het risico op erosie. Daarnaast is de langdurige opslag van koolstof in de bodem ook een vorm van klimaatmitigatie en draagt het bij tot een klimaatneutrale maatschappij. Welke waren de kennishiaten die EJP SOIL probeerde te dichten? Hoe is de Europese regelgeving geëvolueerd? Welke kansen liggen er in Carbon Farming?

Koolstofopslag in de bodem: over geschikte maatregelen, huidige trends en koolstofoplsagpotentieel
Adriaan Vanderhasselt (ILVO)

Welke (bodem)beheerspraktijken kunnen een positieve bijdrage leveren aan de koolstofopslag in landbouwbodems en wat is hun koolstofopslagpotentieel in Vlaanderen en Europa? Welke rol spelen plantenwortels, gewasdiversiteit en bodemleven?

Koolstofopslag in de bodem: alleen maar voordelen?
Peter Maenhout (ILVO)

Het opslaan van meer koolstof in de bodem kan soms gepaard gaan met negatieve gevolgen voor klimaat en milieu. Zo kan het toevoegen van stikstofrijke gewasresten en bodemverbeteraars de lachgasemissies maar ook nitraatuitspoeling verhogen. Kunnen we dan nog wel spreken van een gunstig effect op het klimaat?

Reflectie en Q&A
Jana Roels (Boerenbond Projecten)

Algemene reflectie

16:45-17:00 Afsluitende reflectie
Griet Baert (Agentschap Landbouw en Visserij, EJP SOIL programme owner)

17:00-… AFSLUITENDE DRINK